Trong bối cảnh hệ thống giáo dục đại học Việt Nam đứng trước yêu cầu đổi mới toàn diện, Luật Giáo dục đại học sửa đổi 2025 được ban hành đánh dấu bước chuyển quan trọng về tư duy quản lý, phương thức đào tạo và cơ chế vận hành. Các nội dung mới được bổ sung hướng đến mục tiêu xây dựng nền giáo dục đại học tự chủ, minh bạch, thích ứng công nghệ và đáp ứng yêu cầu phát triển quốc gia trong giai đoạn mới.
Tự chủ đại học gắn với trách nhiệm giải trình
Tự chủ tiếp tục là nội dung trọng tâm. Theo Điều 2, quyền tự chủ của cơ sở giáo dục đại học được xác định theo hướng rộng hơn, cho phép các trường chủ động quyết định trong đào tạo, nghiên cứu khoa học, tổ chức bộ máy, nhân sự, tài chính, hợp tác quốc tế và các hoạt động giáo dục khác. Quyền tự chủ đi liền với trách nhiệm giải trình, bảo đảm tính minh bạch trong quản lý và sử dụng nguồn lực.
Đáng chú ý, tại Điều 14 cho phép các trường tự xác định chỉ tiêu, phương thức tuyển sinh, tổ chức đào tạo và cấp văn bằng khi đáp ứng yêu cầu bảo đảm chất lượng; các ngành đặc thù như quốc phòng, an ninh, đào tạo giáo viên vẫn thực hiện theo cơ chế quản lý riêng. Đây là bước tiến thể chế hóa mô hình tự chủ với định hướng “trao quyền – giao trách nhiệm”, khắc phục tình trạng hành chính hóa trong quản lý trước đây.
Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và triển khai đại học số
Luật sửa đổi ghi nhận việc ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo trong các hoạt động quản trị, đào tạo và kiểm định chất lượng. Điều 10 cho phép cơ sở giáo dục đại học triển khai các giải pháp công nghệ hiện đại, hợp tác với doanh nghiệp và viện nghiên cứu nhằm nâng cao năng lực số, bảo đảm an toàn dữ liệu và quyền tiếp cận bình đẳng của người học.
Quy định mới mở ra tiền đề hình thành mô hình đại học số, với hệ thống quản lý thông minh, học liệu số hóa và phương thức đánh giá theo chuẩn công nghệ, góp phần thu hẹp khoảng cách giữa giáo dục và yêu cầu của thị trường lao động.
Giảng viên và sinh viên tại Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Bình Dương
Xác lập nguyên tắc hoạt động của giáo dục đại học
Luật bổ sung hệ thống nguyên tắc hoạt động giáo dục đại học, trong đó nhấn mạnh bảo đảm chất lượng, hiệu quả, cạnh tranh bình đẳng; khuyến khích tự do học thuật đi đôi với liêm chính học thuật; thúc đẩy nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo và phát triển nhân lực trình độ cao gắn với nhu cầu xã hội.
Hệ nguyên tắc này tạo nền tảng pháp lý thống nhất, định hướng lại “luật chơi” trong toàn hệ thống, phù hợp với yêu cầu quản trị hiện đại và xu hướng hội nhập quốc tế.
Đa dạng hóa phương thức đào tạo và liên thông học thuật
Điều 26 cho phép triển khai linh hoạt các phương thức đào tạo trực tiếp, từ xa, kết hợp và mô hình giáo dục đại học số. Cơ chế công nhận, chuyển đổi kết quả học tập giữa các trình độ được hoàn thiện, đáp ứng nhu cầu học tập suốt đời và mở rộng cơ hội tiếp cận của người học.
Quy định này giúp các trường chủ động thiết kế chương trình theo hướng mở, liên thông đa ngành và gắn với thực tiễn, đồng thời tạo điều kiện để người học tham gia thị trường lao động sớm hơn với lộ trình chuyên môn linh hoạt.
Hội đồng trường và Hiệu trưởng: Quyền lực rõ ràng, trách nhiệm cụ thể
Một điểm mới quan trọng là việc bổ sung và làm rõ chức năng, nhiệm vụ của hội đồng trường và hiệu trưởng. Theo Luật sửa đổi, hiệu trưởng là người đại diện pháp luật, đồng thời là chủ tài khoản của cơ sở giáo dục đại học; có thẩm quyền tổ chức hoạt động, nhân sự, tài chính và đầu tư theo nghị quyết của hội đồng trường, qua đó tăng tính tự chủ và trách nhiệm cá nhân trong quản trị.
Quy định này khắc phục tình trạng chồng chéo thẩm quyền trước đây, tạo cơ chế quản trị minh bạch, có đối trọng và có trách nhiệm giải trình.
Kỳ vọng tạo chuyển biến cho hệ thống đại học
Với các nội dung sửa đổi, Luật Giáo dục Đại học 2025 không chỉ điều chỉnh phạm vi pháp lý mà còn tạo khuôn khổ cho quá trình đổi mới quản trị đại học, phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội. Tự chủ đại học đi kèm trách nhiệm, ứng dụng công nghệ, đa dạng đào tạo và minh bạch quản trị sẽ là các yếu tố thúc đẩy chất lượng đào tạo nhân lực trình độ cao, đáp ứng yêu cầu cạnh tranh quốc tế.
HẢI TRÍ